یه‌که‌م هاوکاری کردن بۆ زانستی په‌نجه‌مۆر له‌سالی 1686 دا بوو له‌ لایه‌ن زانای توێکاری ئیتالی (مارسیلۆ مالبیخی) له‌ژیر وردبیندا سه‌یری کرد هێله‌کان له‌شێوه‌ی ئه‌ڵقه‌و له‌و له‌بدان
هەوڵی درێژکراو
ته‌نانه‌ت مرۆڤی پێش مێژوش زانیویانه‌ که‌ په‌نجه‌کان هێڵیان هه‌یه‌و هێڵه‌کانیش له‌که‌سێکه‌وه‌ بۆ که‌سێکی که‌ جیاوازه‌،هه‌ندێک تابلۆی چینی کۆن هه‌یه‌نپه‌نجه‌مۆری له‌سه‌ره‌ بۆ جیاکردنه‌وی دانه‌ری په‌رتوکه‌کان،بۆیه‌ ده‌توانین بڵێین پێش دوو هه‌زار سال پێش ئێستا په‌بجه‌مۆر به‌کارهێنراوه‌ بۆ جیاوازی کردن له‌ نێوان مرۆڤه‌کانیه‌که‌م هاوکاری کردن بۆ زانستی په‌نجه‌مۆر له‌سالی 1686 دا بوو له‌ لایه‌ن زانای توێکاری ئیتالی (مارسیلۆ مالبیخی) له‌ژیر وردبیندا سه‌یری کرد هێله‌کان له‌شێوه‌ی ئه‌ڵقه‌و له‌و له‌بدان،یه‌که‌م به‌کارهێنانی په‌نجه‌مۆر بۆ جیاوازی کردنی زیندانیان له‌ئه‌وروپادا له‌سالی 1885 دا کرا
دوای چهندین ساڵ له‌وه‌ یه‌که‌مین توێژیهنه‌وه‌ له‌و باره‌یه‌وه‌ کرا که‌ئه‌شێت وه‌ک زانستێک به‌کار بهێنرێت،ئه‌ه‌ویش به‌به‌کارهێنانی Ùیلمێکی ته‌نک بوو له‌مره‌که‌بی چاپخانه‌تائێستاش هه‌ر ئه‌وه‌ به‌کارده‌هێنرێت
له‌ هه‌شتاکانی سه‌ده‌ی نۆزده‌هه‌مدا (Ùرانسیس گالنتۆن)که‌ زانایه‌کی ئینگلیزی بوو هه‌ستا به‌دانانی سیسته‌می پۆلین کردنی په‌نجه‌کان
دوای چه‌ندین سالئه‌م سیسته‌مه‌ له‌لایه‌ن (ئه‌دوارد هێنری) که‌ مه‌Ùوه‌زێکی پۆلیس بوو له‌ له‌نده‌ن ئاسانکرایه‌وه‌ ،تاوای لێهات په‌نجه‌مۆر له‌و جیهانه‌دا بۆ جیاکردنه‌وه‌ Ùˆ ناساندنه‌وه‌ی تاوانبار به‌کارهێنرا .
